De laatste decennia en met name tussen 2003 en 2018 is het aantal gebruikers van sterkwerkende opioïden enorm gestegen in Nederland (met ruim 559000 personen). [1] Dit betreft met name het gebruik van oxycodon, fentanyl en morfine door patiënten met chronische pijn. Veel van deze mensen gebruikt deze medicatie veel te lang. [2] Dit is zorgwekkend, daar er geen indicatie is voor langdurig gebruik van opioïden bij chronische pijn. Er is risico op overdosering en verslaving, maar vooral ook op veel negatieve en toenemende bijwerkingen zoals obstipatie, misselijkheid en darmklachten (zoals prikkelbare darm syndroom), overmatig transpireren, jeuk, slaapapneu, seksuele disfunctie, moeheid, stemmingsklachten (depressie) of een te lage spiegel van geslachtshormonen. Daarbij is een belangrijke bijwerking het toenemen van de pijngevoeligheid, dus meer pijn als gevolg van langdurig gebruik.
Het is de laatste jaren steeds duidelijker geworden dat vooral het gebruik van oxycodon en oxycontine is voorgeschreven met het idee dat deze niet verslavend zou zijn. Inmiddels weten we dat dit wel erg verslavend is, zoals alle opioïden zijn ook deze middelen erg verslavend. Het is van belang patiënten hierover te informeren en te helpen bij het afbouwen van deze medicatie.
Het afbouwen van opioïden is niet eenvoudig en kan vaak alleen met de juiste begeleiding. Daarom hebben wij als specialisten in chronische pijn een speciaal afbouwprogramma gemaakt. Mensen met opioïden afhankelijkheid horen wat ons betreft niet in de verslavingszorg thuis, maar juist in een behandelsetting waar aandacht is voor het pijnprobleem en hoe het beste om te kunnen gaan met de afbouw van opioïden maar ook omgaan met pijn.
Waarom stoppen?
Bij chronische pijn is er geen sprake meer van onderliggende weefselschade. De verklaring voor chronische pijn wordt gevonden in neurofysiologische veranderingen in het zenuwstelsel wat leidt tot overgevoeligheid en pijn. We kennen dit onder de term “centrale- en perifere sensitisatie”. (zie elders de informatie hierover op onze website) Juist dit onderliggend mechanisme in combinatie met langdurig opioïde gebruik leidt tot meer pijn. [3,4,5]. Bij dagelijks gebruik van opioïden treedt deze paradoxale pijnversterkende werking op onder meer door tolerantie en DNA methylatie. [6] Deze pijnversterkende eigenschappen maken opioïden bij uitstek ongeschikt voor de behandeling van chronische pijn. Een probleem bij het stoppen is dat een belangrijk ontwenningsverschijnsel vaak pijn is, dit is voor veel patiënten een reden snel maar weer te beginnen (craving) en het bewijs dat ‘de oorzaak van de pijn’ niet weg is. Uit studies blijkt dat het afbouwen van opioïden op de lange termijn juist leidt tot minder pijn, een betere kwaliteit van leven, een betere stemming en verminderde zorgkosten [7,8]. Gebruikt u lang opioïden voor chronische pijn ga dan in gesprek met uw huisarts om aan te geven dat u wilt gaan afbouwen. [10,11].
In de behandeling van het afbouwen van opioïden is het van belang een individueel plan te maken met in samenspraak gemaakte afbouwprogramma’s. Dit doen we in nauw contact met u als patiënt maar ook met uw omgeving die ook een belangrijke rol spelen in het ondersteunen van de afbouw. Deze afbouw is soms lastig maar de resultaten zijn op lange termijn vaak opzienbarend.
Wilt u meer weten over de afbouw van opiaten, kijk dan ook eens naar de WEBINAR OPIAATAFBOUW die we in juni 2021 gaven. Bent u patiënt en heeft u vragen mail ons dan op info@transcare.nl
In 2022 publiceerden we een artikel over opiaat afbouw (zie onderstaande) als u interesse hierin heeft mail ons dan met het verzoek het opgestuurd te krijgen:
van Wilgen CP, Damen KFM, Hoekstra E, Beurmanjer H. Detoxificatie van opioïden bij langdurige pijn: educatie en motiverende gespreksvoering zijn essentieel in afbouw. Huisarts Nu 2022;51:227-9.
Ook kunt u informatie bij ons inwinnen als u als hulpverlener scholing zou willen over dit onderwerp mail dan naar info@transcare.nl
Referenties
- Monitor Voorschrijven Opioïden 2018-2019 (2020). Instituut Verantwoord Medicijngebruik
- Schepens, M.H.J., Leusink, M., de Vries, S.E., et al.(2019). Toename in extramuraal opioïdgebruik in Nederland. Gebruik en voorschrijfgedrag onderzocht op basis van declaraties. Ned. Tijdschrift voor Geneeskunde; 163:D3854.
- DuPen A, Shen D, Ersek M. Mechanisms of opioid-induced tolerance and hyperalgesia. Pain Manag Nurs. 2007; 8: 113-21.
- Fallon M, Colvin L. Opioid-induced hyperalgesia: fact or fiction? Palliat Med. 2008; 22: 5-6
- Chidambaran V, Zhang X, Martin LJ, Ding L, Weirauch MT, Geisler K. et al. DNA methylation at the mu-1 opioid receptor gene (OPRM1) promoter predicts preoperative, acute, and chronic postsurgical pain after spine fusion. Pharmgenomics Pers Med. 2017 May 9;10:157-168.
- Mitra S. Opioid-induced hyperalgesia: pathophysiology and clinical implications. J Opioid Manag 2008;4:123-30.
- Agarwal V, Louw A, Puentedura EJ. Physician-Delivered Pain Neuroscience Education for Opioid Tapering: A Case Report. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(9): 3324..
- Heiwe S, Lönnquist I, Källmén H. Potential risk factors associated with risk for drop-out and relapse during and following withdrawal of opioid prescription medication. Eur J Pain. 2011; 15(9): 966-70.
- Nijs J, George, SZ,, Clauw DJ , Fernandez-des-las-Penas C, Kosek E, Ickmans K. et al. (2021). Central sensitization in chronic pain conditions: latest discoveries and their potential for precision medicine. The Lancet; 3: e383-92.
- Van Wilgen CP, Nijs J. Pijneducatie-een praktische handleiding voor (para) medici. Bohn Stafleu van Loghum, Houten: 2010.
- den Boer C, Terluin B, van Wilgen CP. Uitleg aan patiënten met onverklaarde klachten. Ned Tijdschr Geneeskd. 2020; 64: D4642.
